Λόγια περί Ανέμων ή Λόγια του Ανέμου – Ανεμολόγιο

Όταν λέμε άνεμος, εννοούμε τον ατμοσφαιρικό αέρα που βρίσκεται σε κίνηση. Ο άνεμος, όταν πνέει κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, είναι οριζόντιος, πολλές φορές όμως η κίνησή του αυτή γίνεται στροβιλοειδής (κυκλική) και τότε έχουμε το γνωστό μας ανεμοστρόβιλο. Ο άνεμος δημιουργείται, όταν μεταξύ δύο τόπων υπάρχει διαφορά ατμοσφαιρικής πίεσης, καμιά φορά όμως οφείλεται και στις πολλές ανωμαλίες του εδάφους. Τα χαρακτηριστικά του ανέμου, που μας ενδιαφέρουν περισσότερο, είναι δυο: Η διεύθυνση και η ένταση ή ταχύτητα. Η διεύθυνση μας δείχνει από που πνέει ο άνεμος. Και επειδή είναι δύσκολο να καθοριστεί ακριβώς, πήραν σαν θέσεις τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Δηλαδή ονομάζονται “βόρειοι”, “βορειοανατολικοί” κ.λ.π.

Στην απλή όμως γλώσσα του λαού μας οι άνεμοι έχουν δικές τους ονομασίες. π.χ. ο βόρειος λέγεται Τραμουντάνα ο βορειοανατολικός Γραίγος, ο ανατολικός Λεβάντες, ο νοτιανατολικός Σορόκος, ο νότιος Όστρια, ο νοτιοδυτικός Γαρμπής, ο δυτικός Πουνέντες και ο βορειοδυτικός Μαΐστρος. Οι ενδιάμεσες ονομασίες π.χ. βορειοανατολικός, χρησιμοποιήθηκαν για λόγους καθαρά επιστημονικούς. Από την αρχαία εποχή προσπάθησαν να προσδιορίσουν τη διεύθυνση του ανέμου. Και γι’ αυτό χρησιμοποίησαν τους ανεμοδείκτες, δηλαδή μια ταινία από ύφασμα που την έδεναν στην κορυφή ενός στύλου. Φυσώντας ο άνεμος, παράσερνε το ύφασμα και καταλάβαιναν τη διεύθυνση του ανέμου.

Σήμερα, βέβαια, στη μετεωρολογία χρησιμοποιούν τελευταίου τύπου όργανα. Αυτό μας δείχνουν όχι μόνο τη διεύθυνση, αλλά ακόμη και την ένταση του ανέμου. Σύμφωνα με την ένταση του ανέμου, οι επιστήμονες έκαναν πίνακα που μας βοηθάει να διακρίνουμε έναν άνεμο από τα αποτελέσματα του.

Νηνεμία λέμε ότι έχουμε, όταν δεν πνέει καθόλου άνεμος και μία στήλη καπνού μπορεί ν’ ανεβεί προς τα πάνω, χωρίς να εκτρέπεται καθόλου, υποπνέων άνεμος είναι εκείνος που διαλύει τον καπνό, ασθενής είναι εκείνος που τον αισθανόμαστε στο πρόσωπο, μέτριος λέγεται, όταν σηκώνει σκόνη και φύλλα δένδρων από το έδαφος, λαμπρός όταν κινεί συνεχώς τα λεπτό δέντρα, ισχυρός όταν κινεί μεγάλους κλάδους δέντρων, σφοδρός όταν κινεί δέντρα και δυσκολεύει το βάδισμα, ορμητικός όταν σπάει κλαδιά από τα δέντρα, θύελλα όταν κάνει μικρές ζημιές στα σπίτια, ισχυρή θύελλα όταν ξεριζώνει δέντρα, σφοδρή θύελλα όταν προκαλεί μεγάλες καταστροφές και τυφώνας όταν οι καταστροφές είναι εξαιρετικά μεγάλες.

Στην Ελλάδα οι κυριότεροι τοπικοί άνεμοι είναι οι ετήσιοι ή μελτέμια, όπως λέγονται στη γλώσσα του λαού μας. Αυτοί πνέουν κατά τη διάρκεια των μηνών από Μάιο έως Οκτώβριο και χωρίζονται στους προδρόμους που πνέουν Μάιο – Ιούνιο και στους κυρίως ετησίους από Ιούνιο έως Αύγουστο. Αυτοί είναι αρκετά ισχυροί κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ τη νύχτα η έντασή τους πέφτει πολύ και μπορεί να φθάσουν στην κατάσταση νηνεμίας. Οι τοπικοί αυτοί άνεμοι είχαν παρατηρηθεί και από τους αρχαίους προγόνους μας και μάλιστα μετά τον Ηρόδοτο, που πρώτος τους αναφέρει, μελετήθηκαν από τους πατέρες της μετεωρολογίας, τον Αριστοτέλη και το Θεόφραστο.

Οι πόλεις που βρίσκονται κοντά σε θάλασσα έχουν επιπλέον και ένα άλλο είδος ανέμων, τη θαλάσσια αύρα και την απόγεια αύρα. Η θαλάσσια αύρα φυσά κατά τη διάρκεια της ημέρας με κατεύθυνση από τη θάλασσα προς την ξηρά, ενώ η απόγειος αύρα φυσά τις νυχτερινές ώρες με κατεύθυνση από την ξηρά προς τη θάλασσα. Μπορούμε εύκολα να παρακολουθήσουμε πιο κάτω τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό το φαινόμενο.

Η ηλιακή ακτινοβολία έρχεται στη γη κατά τη διάρκεια της ημέρας και θερμαίνει την ξηρά και τη θάλασσα. Με τη διαφορά ότι η ξηρά θερμαίνεται πολύ πιο γρήγορα από τη θάλασσα και έτσι ο αέρας που βρίσκεται πάνω από την ξηρά, θερμαίνεται και ανεβαίνει. Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα κενό, που προσπαθούν να το καλύψουν όγκοι αέρα που βρίσκονται πάνω από τη θάλασσα. Έτσι, έχουμε μετακίνηση του αέρα, συνεπώς άνεμο. Τις νυχτερινές ώρες, μετά τη δύση του ήλιου, η γη αρχίζει να ψύχεται. Και πάλι η ξηρά ψύχεται πιο γρήγορα από τη θάλασσα. Έτσι, πάνω από τη θερμότερη θάλασσα, υπάρχει και θερμότερος αέρας που ανέρχεται. Πάλι λοιπόν όγκοι αέρα, από την ξηρά αυτή τη φορά, προσπαθούν να καλύψουν τα κενά και έτσι δημιουργείται άνεμος, η απόγειος αύρα.

Άλλοι τοπικοί άνεμοι είναι ο Σιρόκος, νότιος άνεμος, θερμός που συχνά συνοδεύεται από αστραπές και βροντές και τότε είναι πολύ καταστρεπτικός και ο Βαρδάρης, βορειοδυτικός άνεμος της Θεσσαλονίκης, που πήρε το όνομά του από τον ποταμό Αξιό. Ο άνεμος αυτός είναι εξαιρετικά ισχυρός, ώστε σε μερικά σπίτια, όχι καλής κατασκευής, να αναγκάζονται οι κάτοικοι να δένουν τις στέγες των σπιτιών τους στα δέντρα για να μην τις πάρει ο σφοδρός αυτός άνεμος. Άλλοι τοπικοί άνεμοι της Ελλάδας είναι ο Λίβας, ο Τσικνιάς, ο Καρτεράς κ.ά. Πρέπει να τονιστεί ότι η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που έχει τοπικούς ανέμους. Όλες οι χώρες ανάλογα με τη θέση τους και τη μορφολογία του εδάφους τους παρουσιάζουν τοπικούς ανέμους.

Χαρακτηριστικοί από αυτούς είναι ο Φεν των Άλπεων, ο Μιστράλ της Γαλλίας και οι Χαρματτάν και Σιμούν της Αραβίας. Ο Φεν είναι άνεμος που προέρχεται από την Ιταλία, πέφτει στη νότια πλευρά των Άλπεων, ανεβαίνει και δημιουργεί βροχές και καταιγίδες στις κορφές. Ύστερα όμως μετατρέπεται σε θερμό άνεμο και κατεβαίνει από τη βόρεια πλευρά των Άλπεων, με αποτέλεσμα να παρατηρείται άνοδος της θερμοκρασίας σημαντική ακόμη και έως 12° Κελσίου. Ο Μιστράλ της Γαλλίας είναι ψυχρός και εξαιρετικά ισχυρός άνεμος, που περνά από τα Πυρηναία μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας και σ’ αυτό οφείλει την ψυχρότητά του. Η εμφάνιση μιας παράξενης ομίχλης στις περιοχές της Αραβίας περίπου το Νοέμβριο, αποτελεί μεγάλο φόβο για τους κατοίκους της, γιατί αυτή προαναγγέλλει τον άνεμο Χαρματτάν, άνεμο εξαιρετικά ξερό και θερμό. Η επίδρασή του στον ανθρώπινο οργανισμό είναι καταστρεπτική, γιατί βοηθάει την εμφάνιση των πυρετών που είναι πολύ επικίνδυνη σ’ αυτήν την περιοχή. Αλλά ο πιο καταστρεπτικός και θανατηφόρος άνεμος όχι μόνο της Αραβίας, αλλά της γης είναι ο Σιμούν.

Ο Σιμούν είναι θερμός άνεμος και πολύ ισχυρός. Ο προάγγελός του είναι ένα μαύρο πυκνό σύννεφο στον ορίζοντα που πλησιάζει με ταχύτητα. Οι κάτοικοι των χωριών τότε κλείνουν τα παράθυρα και τις πόρτες τους, όσο μπορούν καλύτερα, αλλά αυτό δε φέρνει σχεδόν κανένα αποτελέσματα, αφού μόλις ο Σιμούν περάσει, τα πάντα είναι σκεπασμένα από τη λεπτή του σκόνη που φέρνει από την έρημο. Αναφέρεται περιστατικό που συνέβη το 1805 και που θάφτηκαν από το Σιμούν κάτω από τη σκόνη 2.000 άνθρωποι και 1.800 καμήλες.

Ο άνεμος έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή μας. Αυτός προκαλεί ή εμποδίζει τη νέφωση, ξηραίνει το έδαφος και ενισχύει την εξάτμιση. Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τους ανέμους, όπως όλα τα στοιχεία της φύσης. Φύλακας των ανέμων ήταν ο Αίολος και είναι γνωστό το περιστατικό με τον Οδυσσέα. Στην αρχαία Κόρινθο υπήρχε ένας ήρωας ο Ευδάμενος. Στη σύγχρονη Ελλάδα έπαψε βέβαια να λατρεύεται σαν θεότητα, αλλά αποτελεί μια θαυμάσια πηγή ενέργειας.

Σήμα κατατεθέν των νησιών μας, οδηγός των καπεταναίων, σύμμαχος όσων λατρεύουν τα extreme sports της θάλασσας. Άνεμος, αέρας, αήρ, όπως κι αν ονομάζεται η αύρα που μας «χτυπά» γλυκά στο πρόσωπο έχει πολλές μορφές και πολλές ονομασίες, ανάλογα με την προέλευσή της.

Συνολικά οι κατηγορίες των ανέμων είναι 32. Ας δούμε ποιες είναι αυτές και πως είναι γνωστές σήμερα.